Godina se pominje izgradnja žičare Lovćen Kotor, ovim putem želimo vam predstaviti da je i nekad na tom području postojala žičara koja je sagrađena za vrlo kratko vrijeme. Poslije osvajanja Boke Kotorske i Lovćena austro-ugarska vojska morala je da nađe način da ratnu opremu, hranu, kao i sve ono što joj je potrebno iz Kotorske luke prebaci na Lovćen. Jedino što se moglo napraviti je bila žičara od Lovćena do Kotora – a kako su imali specijalne jedinice koje su već radile takve poduhvate na području Austrije i Švajcarske, radovi su mogli da počnu. Iako je bilo ratno vrijeme i velika zima žičara je 1916.godine puštena u rad.

Trasa žičare je bila veoma zahtjevna, velika visinska razlika, trebalo je izgraditi pogone sa nosećim stubovima, prenosnim mehaniznima, izgraditi stanice i podstanice, elektifikacirani su magacini jer se radilo u tri smjene.

Prvi krak Škurda – Krstac izgrađena je u kratkom vremenskom periodu od 16. janura do 25. februara 2016. Gradili su je vojnici 14. Kompanije – specijalizovane jedinice austrougarske vojske obučene i uvježbane za izgradnju uskotračnih i zupčastih željeznica, u Austriji, Švajcarskoj, BiH, zajedno sa ratnim zarobljenicima i odjeljenjem civilnih radnika. Dužina 2607 metara, visinska razlika 963 metra. Nosivost žičare po jednoj tovarnoj jedinici bila je 100 kilograma, ali je bila napravljena da po satu može transportovati 7500 kg tereta.

Drugi krak Škaljari – Krstac izradila je 23. kompanija za žičaru (23. Eisenbahn Kompanie), trasiranje je trajalo od 11. do 20. februara 1916. a izgradnja od 21.februara do 15 aprila. Ovaj krak je bio dugačak 3433 metara, sa visinskom razlikom od 1036 metara i mogla je transportovati 7500 kg tereta.

Oba kraka žičare bili su podjeljeni na sekcije, pod stanice. Svaku sekciju pokretao je benzinski motor od 25 KS, koji su ujedno prozivodili i osvjetljenje zbog noćnog rada tako da su pogoni i magacini bili osvijetljeni.

Dva kraka žičare jedan od Škurde a drugi iz Škaljara stapalu su se na Krstac u jedan odnosno treći krak koji je vodio do Cetinja.

Treći krak Krstac – Cetinje. Radovi na ovom kraku su trajali od 1.aprila do 25.juna 1916.godine. U tom dijelu žičara nije bila opterećena visinskom razlikom pa prenos po pojedinačnom tovaru je bio 150 kilograma za razliku od transporta do Krstca čiji iznos je bio 100 kilograma.

Zanimljivo, teret koji je stizao iz stanica Škurda i Škaljari na Krstac nije trebalo prebacivati, pretovarati, fizički na početnu stanicu Krstac – Cetinje već su taj problem inžienjeri iz monarhije riješili sistemom povezivanja, visećim šinama pa se transport nastavljao bez pretovara tereta za Cetinje.

Treći krak Krstac – Cetinje dužinski je iznosio 12136 metara, penjao se od Krsca 949 mnv do stanice Krobotin 1146mnv na Golom brdu i odatle u padajućom putanjom do Cetinja na 635mnv. Ukupna nosivost po jednom satu je bila 11000 kilograma.

Imena stanicama, podstanicama, sekcijama davali su po svojim vojskovođima, i u tom segmentu se vidjela hijerahija pa tako najveća i najznačajnija stanica je nosila ime vrha u hijerarhiji.

U to vrijeme okupirana Crna Gora funkcionisala je sa uspostavljenom vojnom upravom na čijem čelu je Beč postavio generala Vebera fon Vebenaua komandanta 47. pješačke divizije, čovjeka koji je imao iskustva u postavljanju i organizovanju vlasti. Borbe koje je vodila 3.austrougarska vojska u Albaniji upravo su zahtjevale sigurnostu i mir u Crnoj Gori, kako bi mogli napredovati a logistika stizati preko Kotora žičarom do zaleđa i dalje na front.

Godinu ipo ratovanja i onako slabo ekonomski razvijenu Crnu Goru i njeno stanovništvo u potpunosti je iscrpilo, vladala je velika glad, nemaština. Prvih dana okupacije prema procjenama Generalnog guvernardurstva trebalo je obezbjediti dnevno 200.000 porcija hrane. Ministarstvo rata Austrougarske u martu 1916. godine odobrilo je 200.000 kukuruznog brašna, 70.000 kilograma pečenog kruha za prehranu vojske i stanovništva Crne Gore. Osim hrane bilo je potrebno pružiti i materijalnu podršku i logistiku za dalje napredovanje vojske prema istoku. Skoro sva sredstava su upravo transportovana ovom žičarom.

U ratnim dejstvima žičara nije mnogo stradala, dvije podstanice su izgorele, ali veliki problem su stvorili građani koji su odnosili djelove sa stanica i podstanica žičara.

Nakon završetka rata i prestanka okupacije Crne Gore Amerikanci i saveznici bili su spremni djelmično porušenu žičaru ponovo staviti u funkciju.

Glasnik „Novo doba“ 1919. godine apelovao je na patriotizam i poziva građane na obnavljanje žičare Kotor – Cetinje.

„Naši dragi saveznici plemeniti Amerikanci, da bi nam ubrzali dovoz hrane koja se sve više gomilala u Kotoru dali su se na posao uređenja vazdušne željeznice Kotor-Cetinje. Pošto su dvije podstanice izgorele, a pojedini djelovi mašinerije uklonjeni, nabavka djelova će trajati duže vremena. Pošto ti djelovi nisu odnešeni van zemlje, apelujemo na patriotizam onih kod kojih se ti djelovi nalaze da ih vrate najbližim vlastima…“ pisao je tada galsnik „Novo doba“.

Žičara je odradila ono zašto je sagrađena, oštećena prestala je raditi krajem rata 1918. godine.

Tekst preuzet sa : Boka News